Pląsawica Huntingtona (HD)
Pląsawica Huntingtona (z ang. Huntington’s disease) jest genetyczną chorobą zwyrodnieniową układu nerwowego, dziedziczoną autosomalnie dominująco. Początek choroby ujawnia się zwykle pomiędzy 5 a 7 dekadą życia. Ma przebieg postępujący i nieuchronnie prowadzi do ciężkiego inwalidztwa i śmierci. Choroba charakteryzuje się triadą objawów: ruchami mimowolnymi, zaburzeniami funkcji poznawczych, oraz zaburzeniami emocjonalnymi. Występowanie HD szacuje się 5-10 przypadków na 100 000 populacji.
Podłożem molekularnym choroby Huntingtona jest mutacja dynamiczna motywu mikrosatelitarnego CAG w genie IT-15, zlokalizowanym na chromosomie 4. U osób zdrowych liczba powtórzeń tripletu CAG nie przekracza 36. Liczba powyżej 39 kodonów CAG warunkuje wystąpienie objawów chorobowych. Ponadto, wiek zachorowania koreluje z liczbą patogennych kodonów CAG, im większa liczba powtórzeń tym wiek zachorowania wcześniejszy. Na wiek wystąpienia choroby ma wpływ także zmienność genetyczna podjednostki NR2A receptora glutaminowego (GRIN2A) i koaktywatora transkrypcyjnego CA150. W dziedziczeniu HD istotną rolę odgrywa także zjawisko antycypacji, czyli występowania wcześniejszego wieku zachorowania i cięższego przebiegu choroby u potomstwa osób chorych.
Patofizjologia choroby nie jest do końca poznana. Wiadomo, iż ekspresja zmutowanego genu prowadzi do syntezy białka o wydłużonej domenie poliglutaminowej, które następnie tworzy precypitaty we wnętrzu komórki. W złogach białkowych stwierdzano obecność również innych białek komórkowych i początkowo uważano, iż to jest przyczyną uszkodzenia funkcji i obumierania komórek. Badania z zastosowaniem leków przeciwagregacyjnych nie przyniosły jednakże skuteczności, co wskazuje na istnienie nadrzędnego mechanizmu patogenezy HD. Najnowsze badania wskazują także na rolę zaburzeń funkcjonowania mitochondriów oraz zaburzenia równowagi energetycznej komórek.
Pierwsze objawy choroby są niespecyficzne i poprzedzają o około 5 lat wystąpienie objawów typowych HD. Wczesnymi objawami są: utarta masy ciała, niewielkie zaburzenia psychiczne i emocjonalne, niewielkie zaburzenia ruchowe. Często ich nasilenie jest na tyle nieduże, że nie budzą one niepokoju chorego. Choroba postępuje stopniowo prowadząc do śmierci po około 10-25 latach od jej rozpoznania. Najczęstszymi przyczynami śmierci jest zachłystowe zapalenie płuc, powikłania zakrzepowo-zatorowe, samobójstwo lub upadek.
Typowymi objawami HD są ruchy pląsawice o różnym stopniu nasilenia. Mogą one obejmować twarz, kończyny, tułów. Zaburzenia w obrębie głowy mogą prowadzić do problemów z mową i połykaniem. Charakterystycznym objawem HD jest niemożność utrzymania wysuniętego z ust języka oraz utrzymanie stałego nasilenia nacisku ręki. W późniejszym czasie dołączają kolejne objawy: spowolnienie ruchowe, tiki wokalne, zaburzenia postawy, spastyczność mięśni, przykurcze mięsni, uszkodzenia skóry, zaburzenia rytmu mowy, zaburzenia ruchów gałek ocznych. W obrazie neuropatologicznym obserwuje się zaniki neuronów oraz gliozę w obszarze prążkowia, szczególnie w okolicy jądra ogoniastego i płatów czołowych. Opisuje się także ubytki w części korowej mózgu. Przykład obrazu mózgu osoby dotkniętej HD przedstawia rysunek 1.
Piśmiennictwo: