Dystrofia mięśniowa Duchenne’a (DMD)
Choroba należąca do grupy chorób nerwowo-mięśniowych uwarunkowanych genetycznie. Dystrofia typu Duchenne’a jest najczęstszą i najgorzej rokującą postacią dystrofii mięśniowych. Szacuje się, że DMD występuje raz na 3300 urodzeń. Chorują tylko chłopcy gdyż DMD dziedziczy się w sposób recesywny sprzężony z chromosomem X płci. Kobiety mogą być jedynie nosicielkami choroby i nie mają żadnych jej objawów. Podłożem molekularnym DMD jest mutacja w genie dystrofiny, który jest zlokalizowany na chromosomie 21. Gen DMD koduje duże białko komórkowe o masie 427 kDa, które w komórce wchodzi w interakcje z aktyną F. Mutacje genu prowadzą do niedoboru tego białka w błonie komórkowej mięśni poprzecznie prążkowanych. Powoduje to utratę stabilności mięśnia i jego podatność na uszkodzenia co prowadzi do indukcji stanów zapalnych, martwicy i zwłóknienia. Zmiany te dotyczą mięśni poprzecznie prążkowanych czyli mięsni szkieletowych i mięśnia sercowego. Uszkodzenia błony komórkowej mięśnia prowadzą do uwolnienia do organizmu kinazy kreatynowej, aminotransferazy asparaginowej i aminotransferazy alaninowej, których podwyższony poziom jest wykrywany we krwi jeszcze przed wystąpieniem objawów klinicznych choroby. Lokalizację dystrofiny w budowie mięśnia szkieletowego przedstawia rysunek 1.
Przebieg choroby jest powolny i przewidywalny. Pierwsze objawy osłabienia mięsni bliższych występują we wczesnych latach życia chłopców ale nie później niż 5 rok życia. Chłopcy chorzy na DMD zaczynają chodzić później niż rówieśnicy, często chodzą na palcach, bieganie, skakanie jest niezdarne. Charakterystyczny jest kaczkowaty chód, na skutek uruchomienia górnych stabilizatorów miednicy podczas chodzenia. Ponadto chorzy często upadają i mają problem z podnoszeniem się. Na początku choroby obserwuje się osłabienie odruchów kolanowych, które następnie całkowicie zanikają około 7 roku życia. Dodatkowo, opisuje się wady zgryzu pod postacią zgryzu krzyżowego lub otwartego. W kolejnych latach życia choroba ulega progresji. Gdy chłopcy nie są poddawani leczeniu i rehabilitacji, około 12 roku życia dotyka ich inwalidztwo. Po 3-4 latach od utraty zdolności chodzenia rozwija się skrzywienie kręgosłupa. Pogłębiają się przykurcze mięśni kończyn dolnych a następnie pojawiają się w kończynach górnych uniemożliwiając samodzielne funkcjonowanie. Poza mięśniami szkieletowymi, DMD może powodować dysfunkcję innych narządów: kardiomiopatię serca, zaburzenia rytmu serca, postępującą niewydolność oddechową, endokrynopatie, zaburzenia funkcji jelit, oraz zaburzenia poznawcze. Postępujące skrzywienie kręgosłupa oraz osłabienie mięśni oddechowych prowadzi do zaburzeń oddechowych, które pojawiają się około 9-11 roku życia. Zmniejsza się pojemność oddechowa płuc, często występują stany zapalne płuc. Około końca drugiej dekady życia konieczne staję się wspomaganie oddychania. W końcu nasilające się dysfunkcje prowadzą do śmierci około 20 roku życia.
Duże znaczenie dla diagnozowania choroby oraz jej nosicielstwa ma nowoczesna diagnostyka oparta na analizach DNA. Diagnostyka molekularna DMD obejmuje badania genetyczne oparte o całościowy wywiad kliniczny, wywiad rodzinny i analizę genów. Zastosowanie takich metod jak MLPA (multiplet ligation-dependent probe amplification) i multipleks-PCR, pozwala na wykrycie u około 60% przypadków co najmniej jednoeksonowej delecji a u około 15% duplikacji. Mutacje punktowe, będące podłożem pozostałej liczby przypadków są trudniejsze w diagnostyce a badania genetyczne dodatkowo potwierdzane są analizą bioptatów mięsni.
Piśmiennictwo: