Malaria (zimnica)
Choroba pasożytnicza wywołana przez pierwotniaka - zarodźca malarii z rodzaju Plasmodium spp. przenoszonego przez komary widliszki. Wyjątkowo, możliwe jest przeniesienie choroby poprzez transfuzję krwi, kontakt z krwią lub z matki na dziecko. Wśród gatunków Plasmodium, 4 uważane są za chorobotwórcze dla człowieka: Plasmodium falciparum, Plasmodium vivat, Plasmodium ovale oraz Plasmodium malariae. W rejonach wsółwystepowania różnych gatunków zarodźca, nierzadko notuje się przypadki infekcji więcej niż jednym gatunkiem. Największe znaczenie kliniczne ma infekcja P. falciparum, powodująca malarię tropikalną (złośliwą), która ma gwałtowny przebieg często ze skutkiem śmiertelnym.
Zarodźce malarii wymagają w swoim rozwoju obecności dwóch żywicieli – komara oraz człowieka. Cykl płciowy zarodźca malarii zachodzi w ciele samicy komara (sporogonia), natomiast rozwój bezpłciowy (schizogonia) zachodzi w ciele człowieka. Żywicielem ostatecznym jest komar. Zakażenie człowieka następuje podczas ugryzienia komara i przekazanie wraz ze śliną, form inwazyjnych pasożyta - sporozoitów. Sporozoity wraz z krwią są przenoszone do wątroby. W hepatocytach odbywa się bezpłciowy cykl rozwojowy, w wyniku którego z jednego sporozoitu powstają tysiące merozoitów. Proces namnażania zarodźca w hepatocytach trwa do kilkunastu dni. Następnie komórki wątroby ulegają rozerwaniu a merozoity trafiają do krwi gdzie uszkadzają erytrocyty. Podczas schizogonii erytrocytarnej merozoity przyjmują postać trofozoitów. Następnie erytrocyty pękają uwalniając kolejne kopie zarodźca do krwi. Podczas kolejnych cykli podziałowych, część merozoitów przekształca się w gametocyty, które są przekazywane do komara podczas ugryzienia. Gametocyty trafiają do przewodu pokarmowego owada gdzie gametocyt męski dzieli się na ruchliwe mikrogamety poszukujące makrogamet żeńskich. Powstała w wyniku zapłodnienia zygota przekształca się w ookinetę, która penetruje ścianę jelita i ulega otorbieniu. Powstała oocytsta ulega licznym podziałom wytwarzając inwazyjne sporozity, które wędrując z hemolimfą trafiają do ślinianek komara i oczekują na możliwość zakażenia człowieka. Schematyczna ilustracja cyklu rozwojowego zarodźca jest przedstawiona na rysunku 1.
Diagnostyka zakażeń malarią obejmuje:
- badanie krwi metodą grubej kropli i cienkiego rozmazu
- oznaczanie sekwencji kwasów nukleinowych metodą PCR
- immunochromatograficzne wykrywanie obecności antygenu zarodźca malarii
- wykrywanie swoistych przeciwciał przeciwzimnicznych
- inne badania laboratoryjne – badania biochemiczne, badania molekularne
Przebieg choroby
Przebieg zimnicy u pacjenta i rokowanie są wypadkową wielu aspektów dotyczących rodzaju pasożyta, organizmu żywiciela i warunków środowiskowych. Czynniki te sprawiają że inwazja zarodźca może mieć charakter zakażenia bezobjawowego lub pojedynczy incydent gorączkowy lub też mieć charakter ciężkiej ogólnoustrojowej, zagrażającej życiu choroby z wieloma możliwymi powikłaniami.
U osób dorosłych pierwsze objawy infekcji pojawiają się po około 7 dniach od ugryzienia komara. Pierwsze objawy takie jak uczucie zmęczenia, ból głowy, bóle mięśni, nudności, wymioty, gorączka są niecharakterystyczne i są często lekceważone ze względu na zbieżność z innymi, mniej groźnymi infekcjami wirusowymi. Charakterystyczne bywa pojawianie się dreszczy, nagłych ataków gorączki oraz występowania potów. Dodatkowo spotyka się niedokrwistość, powiększenie wątroby. W skrajnych ciężkich przypadkach dochodzi do niewydolności wielonarządowej i śmierci.
Literatura:
- http://pbc.gda.pl/Content/4971/wroczynska_agnieszka_062423.pdf
- Wilson ML. Laboratory diagnosis of malaria: conventional and rapid diagnostic methods. Arch Pathol Lab Med 2013, 137(6):805-811
- Guidelines for the treatment of malaria. Second edition. 2010