Witamina A
Występują dwie podstawowe formy witaminy A: retonil (A1) i 3,4-didehydroretinol (A2). Powszechniejszą postacią witaminy A jest retinol, który powstaje w organizmie z niektórych karotenoidów, głównie beta-karotenu. Retinol składa się z pierścienia beta-jonu i połączonego z nim łańcucha polienowego. Obok wolnej formy alkoholowej, retinol występuje także w formie zestryfikowanej. Witamina A może mieć też postać aldehydową (retinal) i kwasową (kwas retinojowy). Wzór strukturalny retinolu przedstawia rysunek 1.
Witamina A występuje wyłącznie w produktach pochodzenia zwierzęcego a najbogatszym jej źródłem jest olej z wątroby ryb morskich zwany tranem. Witamina A obecna jest także w maśle, mleku, żółtkach jaj. Natomiast prekursory witaminy A, czyli karotenoidy, występują głównie w produktach roślinnych (dynia, marchew, szpinak, groszek, sałata, morele, wiśnie, pomarańcze) ale także w mleku i tłuszczach zwierząt roślinożernych. Właściwości przeciwutleniające witaminy A i karotenoidów, wynikają z obecności w strukturze układu wiązań C=C w łańcuchu bocznym. Dzięki temu związki te mogą neutralizować tlen singletowy oraz wolne rodniki powstające podczas peroksydacji lipidów. Szczególne powinowactwo witamina A wykazuje w stosunku do komórek nabłonka i siatkówki oka. Podobnie do witaminy E działa zarówno na I jak i II etapie obrony antyoksydacyjnej komórki. W organizmie witamina A odpowiada m.in. za zapobieganie wysychaniu i rogowaceniu naskórka, wchodzi w skład rodopsyny i uczestniczy tym samym w procesie widzenia, chroni błony śluzowe, wywiera korzystny wpływ na funkcje rozrodcze organizmu. Niedobory witaminy A mogą powodować zaburzenia widzenia, rogowacenie skóry, wysypki, kruchością paznokci, osłabieniem i wypadaniem włosów, brakiem łaknienia, obniżeniem odporności organizmu i zahamowaniem wzrostu.
Literatura