Adiponektyna
Jest syntetyzowana głównie przez dojrzałe komórki tkanki tłuszczowej podstawowej. Niewielką syntezę adiponektyny wykazano także w komórkach mięśni szkieletowych, kardiomiocytach i osteoblastach. Wydzielana przez adipocyty adiponektyna występuje w osoczu w trzech wariantach molekularnych: w postaci niskocząsteczkowej (LMW, low molecular weight), średniocząsteczkowej (MMW) i wysokocząsteczkowej (HMW). Badania wskazują, iż funkcja adiponektyny jest uzależniona od formy molekularnej w której oddziałuje. Ilustracja różnych postaci adiponektyny jest przedstawiona na rysunku 1.
Adiponektyna stanowi 0,01 % białek osocza i jest substancją o długim okresie półtrwania. Ponadto wykazano, że stężenie adiponektyny w osoczu jest odwrotnie proporcjonalna do BMI, stężenia insuliny i triglicerydów a wprost proporcjonalna do stężenia cholesterolu frakcji HDL. Mechanizm regulacji syntezy adiponektyny nie został jeszcze dokładnie opisany. Dotychczas wskazuje się na udział czynnika PPARa w regulacji ekspresji adiponektyny. Adiponektyna oddziałuje na komórki docelowe za pośrednictwem swoistych receptorów błonowych Adipo-R1 lub Adipon-R2. Adipo-R1 jest zlokalizowany głównie w komórkach mięśni szkieletowych, natomiast Adipo-R2 znajduje się głównie w hepatocytach. Ponadto, mRNA dla obu receptorów wykryto w komórkach trzustki. Aktywacja receptora Adipo-R1 lub Adipo-R2 aktywuje szlak sygnałowy pobudzający ekspresję enzymów zwiększających oksydację kwasów tłuszczowych, zmniejszenie glukoneogenezy, co w efekcie zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę. W mięśniach szkieletowych odbywa się to za pośrednictwem szlaku sygnałowego CaMMKb/AMPK/PGC1a a schematyczna ilustracja jest przedstawiona na rysunku 2.
Jak wspomniano powyżej, efekty biologiczne adiponektyny są zależne od jej formy cząsteczkowej. Wykazano, iż za zróżnicowaną regulację działania adiponektyny odpowiada białko APPL. W zależności od formy molekularnej adiponektyny aktywacji ulega białko APPL1 lub APPL2. APPL1 zwiększa utlenianie tłuszczów i pobieranie glukozy oraz transport GLUT4 na błonę komórkową. Przeciwne działanie wykazuje forma APPL2. Schematyczna ilustracja regulacji sygnału adiponektyny przez APPL jest przedstawiona na rysunku 3.
Poza regulacją gospodarki węglowodanowej w warunkach doświadczalnych ADPN wykazuje działanie przeciwzapalne i hamujące rozwój miażdżycy.
Literatura
- Dąbrowska M, Szydlarska D, Bar-Andziak E. Adiponektyna a insulinooporność. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2011; 7:186-91.
- Miczke A, Szulińska M, Bogdański P, Pupek-Musialik D. Czy istnieje zależność pomiędzy stężeniem adiponektyny a wybranymi elementami zespołu metabolicznego? Pol Merk Lek 2006; XXI, 122, 170.
- Pankowska E, Szalecki M. Adiponektyna – hormon tkanki tłuszczowej i jej związek z zespołem metabolicznym i chorobami układu krążenia. Endokrynologia, Diabetologia i Choroby Przemiany Materii 2005; 11:187-190.