XELJANZ
XELJANZ jest lekiem zawierającym składnik aktywny o nazwie cytrynian tofacitinibu. Został on zatwierdzony przez amerykanską Agencję ds Żywności i Leków w listopadzie 2012 roku jako lek przeciwko reumatoidalnemu zapaleniu stawów. Może być stosowany w szczególności u pacjentów z umiarkowanym lub zaawansowanym reumatoidalnym zapaleniem stawów, u których leczenie metotreksatem nie przyniosło spodziewanych rezultatów. Lek sprzedawany jest przez firmę Pfizer w postaci tabletek doustnych po 5 mg składnika aktywnego. Pomaga łagodzić takie objawy, jak: ból stawów, puchnięcie i sztywność. Do poważniejszych skutków ubocznych, które może powodować lek XELJANZ u niektórych pacjentów należą:
- mielosupresja: anemia, neutropenia, limfopenia,
- zwiększona podatność na infekcje bakteryjne (w tym również gruźlicze), grzybicze i wirusowe (mogące zagrażać życiu),
- zwiększone ryzyko niektórych typów nowotworów: chłoniaki oraz guzy lite,
- poprzeszczepowa choroba limfoproliferacyjna związana z wirusem Epstein-Barr u pacjentów przyjmujących równocześnie inne leki immunosupresyjne,
- perforacje żołądka lub jelit (w szczególności u pacjentów przyjmujących równocześnie niesteroidowe leki przeciwzapalne, kortykosteroidy lub metotreksat),
- wzrost poziomu cholesterolu we krwi (frakcji LDL oraz HDL), a także enzymów wątrobowych.
Lek nie został dopuszczony do użytku w Europie ze względu na obawy związane ze skutkami ubocznymi jego stosowania.
Mechanizm działania
Tofacitinb (znany również jako tasocitinb lub CP-690550) należy do grupy inhibitorów pan-JAK blokujących wiązanie cząsteczki ATP w centrum aktywnym kinazy. Inhibitor ten jest mało selektywny - hamuje z podobną siłą wszystkie ludzkie kinazy rodziny JAK: JAK1, JAK2, JAK3, TYK2. Systematyczna nazwa chemiczna to: (3R,4R)-4methyl-3-(methyl-7H-pyrrolo [2,3-d]pyrimidin-4-ylamino)-ß-oxo-1-piperidinepropanenitrile (ciężar cząsteczkowy 312.4 Daltonów). Rozpuszczalność cytrynianu tofacitinibu w wodzie wynosi 2.9 mg·ml-1.
 Cząsteczka inhibitora w kieszeni ATP |
 Struktura chemiczna tofacitinibu |
 Struktura chemiczna tofacitinibu |
Kinazy JAK uczestniczą w przesyłaniu sygnałów zewnątrzkomórkowych za pośrednictwem ścieżek JAK/STAT, pochodzących od cytokin oraz czynników wzrostu. Kinazy te fosforylują i aktywują czynniki transkrypcyjne STAT (Signal Transducer and Activator of Transcription), które z kolei aktywują ekspresję niektórych genów. Sygnały przekazywane za pośrednictwem ścieżek JAK/STAT regulują proces hematopoezy, a także funkcje komórek układu immunologicznego. Tofacitinib hamuje przesyłanie sygnałów zewnątrzkomórkowych pochodzących od cytokin prozapalnych.
Leczenie pacjentów cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów z zastosowaniem leku XELJANZ powoduje zależny od dawki spadek poziomu białka CRP w osoczu, a ponadto spadek liczby komórek NK CD16/56+ (natural killer) i wzrost liczby komórek B. Zmiany poziomu białka CRP nie powracały do normy po przerwaniu podawania leku XELJANZ po dwóch tygodniach. Sugeruje to przedłużoną aktywność farmakodynamiczną w porównaniu do faramakokinetycznego okresu półtrwania.
Zobacz też